Werkvelden
Onderzoek naar effectiviteit van maatregelen
Om de KRW-doelen te kunnen halen zijn alle waterbeheerders aan het investeren. De effectiviteit van maatregelen is in veel gevallen voldoende bekend. Voor meer specifieke maatregelen, afwijkende omstandigheden of juist zeer grootschalige investeringen kan de waterbeheerder behoefte hebben aan een nadere onderzoek. Dit kan zowel van te voren, tijdens als na voltooiing van de maatregel worden uitgevoerd.
Vanuit een goed begrip van nut en noodzaak, denken wij graag met u mee. Vanaf het moment van een onderzoeksopzet tot en met de implementatie van de resultaten. Door van te voren goed na te denken over de gewenste nauwkeurigheid en de variatie in te onderzoeken parameters, zijn wij in staat om een wetenschappelijk gedegen proefopzet te combineren met een kostenbewuste en praktische aanpak. Ecofide is u graag behulpzaam bij het opstellen van onderzoeksplannen, maar is ook zeker geinteresseerd in het uitvoeren van het eigenlijke onderzoek. Dit doen wij zelfstandig, maar net zo lief in samenwerking met collega-onderzoekers in binnen- of buitenland om optimaal van beschikbare faciliteiten en kennis gebruik te kunnen maken.
Toetsen en beoordelen voor de Kader Richtlijn Water: maatlatten en normstelling
Binnen de KRW verloopt het toetsen van de fysisch/chemische en ecologische kwaliteitselementen volgens een goed omschreven protocol met de inzet van daarvoor ontwikkelde computerprogramma's (Aquokit, PNECpro en QBWat). Een goed gestandaardiseerde werkwijze, die door velen kan worden uitgevoerd.
Ecofide kan u ook helpen bij het uitvoeren van deze toetsingen of een in-company training op dit gebied verzorgen. Wij gaan echter graag nog wat verder. Routinematige monitoring wordt op een routinematige manier getoetst en op een routinematige manier gerapporteerd. Voldoende voor de bulk van de monitoring, maar soms vraagt een situatie om iets meer inzicht. Waarom wijkt een kwaliteitselement in een bepaald jaar opeens af? Welke organismen hebben met hun aanwezigheid of juist afwezigheid een grote invloed op de EKR-score? Kunnen we met onze aquatisch ecologisch kennis normen voor nutriënten voor de regionale, niet-KRW wateren onderbouwen? Zijn de koper of zink concentraties nu echt een probleem en wat biedt de tweede fase toetsing voor mogelijkheden?
Ook bij het ontwikkelen van de KRW-maatlat voor macrofauna in R8-wateren is deze interesse in details en diepgang heel nuttig gebleken.
Opzetten en optimaliseren van monitoringsplannen
Het monitoren van de waterkwaliteit en ecologie is een belangrijke, maar tevens kostbare, pijler van modern waterbeheer. Wat moeten we weten, wat willen we weten en wat hebben we ervoor over? Bij het opzetten, evalueren en optimaliseren van meetnetten en monitoringplannen spelen vaak dezelfde kernvragen:
-wat is de informatiebehoefte?
-wat is het hoofddoel en wat zijn eventuele nevendoelen?
-wie wil wat weten en waarom?
-hoe nauwkeurig moet de informatie zijn, hoe gaan we om met aanwezige variatie?
-op welke manier worden de resultaten gerapporteerd en wat is daarvoor nodig?
-wat zijn de beperkingen of wensen vanuit het huidige meetnet?
Elke meetnetoptimalisatie start met een zorgvuldige analyse van de informatiebehoefte. Een goede methode hiervoor is te starten bij het einde: wat moet het meetnet opleveren, hoe ziet dat eruit en voor wie is het bedoeld? Voor het ontwerp van het meetnet valt vaak al veel informatie te halen uit de resultaten van het bestaande meetnet (zie data-analyses). Daarnaast bevat elk monitoringplan een paragraaf over de strategie (hoe kom je van meetdoel naar meetnet, welke keuzes zijn er gemaakt), dataopslag- en beheer , rapportage en organisatie. Ecofide heeft een uitgebreide ervaring op alle onderdelen van de monitoringcirkel en is u graag van dienst.
Data-analyses voor een beter begrip van het watersysteem
Monitoringsprojecten zorgen voor een continue aanvoer van gegevens om de dagelijkse gang van zaken te ondersteunen. Voor meer specifieke of incidentele vraagstellingen heeft zo'n opgebouwde dataset ook een meerwaarde. Soms zijn nieuwe vragen met een goede analyse van bestaande data al te beantwoorden. In andere gevallen kan zo'n analyse helpen om richting te geven aan aanvullend onderzoek.
Binnen Ecofide hebben we het vaak over 'spelen met getallen'. Een wat gekscherende aanduiding, die de gewenste kwaliteit van de data-analyses te kort lijkt te doen, maar toch een typering met een kern van waarheid. "Spelen met getallen" is een belangrijke eerste fase waarin de bronnen van variatie worden gekenmerkt. De datadichtheid wordt bekeken en er wordt nagegaan of het een consistente dataset is en op welke manier de data (statistisch) geanalyseerd kunnen worden. En natuurlijk kijken we alvast met een schuin oog naar de vraagstelling. Ook weten we wat hiervoor nodig is. Namelijk een combinatie van een goed begrip van de vraagstelling, inzicht in het functioneren van het aquatisch systeem, ervaring met het werken met grote databestanden en de specialistische kennis voor het vinden van verbanden. Ecofide biedt u deze expertise, maar haar specialisten vinden het bovenal gewoon leuk en uitdagend om nieuwe kennis en inzichten te destilleren uit gegevens en dat is dan toch weer te zien als 'spelen met getallen'.
Watersysteemanalyse
Een doelmatig waterbeheer start bij een goed begrip van het watersysteem. Hoe lopen de waterstromen? Is er voldoende water in de zomersituatie? Is de huidige situatie morfologisch in evenwicht? Hoe zit het met toxische stoffen en organische belasting? Waterbeweging, waterkwaliteit en ecologie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een goede waterkwaliteit is een voorwaarde voor het kunnen vóórkomen van de gewenste planten en dieren. Toch is de praktijk soms weerbarstig. Soorten blijken voor te komen op plaatsen waar ze niet verwacht worden of komen juist niet terug op plaatsen waar dat wél verwacht wordt. Bij Ecofide benadrukken wij deze integraliteit zoveel mogelijk.
Voor zo'n integrale aanpak is het in onze ogen van belang om uit te gaan van onderlinge verbanden: ‘begrip van het aquatische systeem leidt tot inzicht in de processen, waarmee de zoektocht naar verbanden meer wordt dan het uitrekenen van correlaties’. Wij combineren graag de kennis uit specialistisch onderzoek op bepaalde deelgebieden met meer algemene kennis van processen op het gebied van morfologie, waterkwantiteit en -kwaliteit, milieuchemie en ecologie. Hierbij maken we gebruik van bestaande modellen, al ontwikkelde Ecologische Sleutelfactoren maar we dragen ook actief bij aan het ontwikkelen van nieuwe Ecologische Sleutelfactoren. En als een ware detective vertalen we de resultaten naar een heldere analyse voor de waterbeheerder.
Ecotoxicologisch onderzoek en analyses
Binnen het vakgebied van de ecotoxicologie wordt gekeken naar de effecten van verontreinigingen in samenhang met chemische en ecologische factoren. Waterbeheerders kunnen behoefte hebben aan een ad hoc MTR voor een stof die momenteel nog niet officieel is genormeerd, kunnen zich zorgen maken over een oude, historische verontreiniging of moeten besluiten over een aanvraag tot een lozingsvergunning. Ook in de huidige toestand beoordeling binnen de KRW is de ecotoxicologie het vakgebied dat de chemische toestand en ecologische toestand als twee beelden van hetzelfde watersysteem ziet en deze waar mogelijk aan elkaar relateert.
Ecotoxicologie hoort bij uitstek tot de expertise gebieden van Ecofide. Met meer dan 15 jaar ervaring hebben wij inmiddels in elke provincie onderzoek uitgevoerd, variërend van rijkswateren, stadsgrachten, kanalen en boezems tot terrestrische Triade-studies op kleiduiven schietbanen, stortplaatsen en beekoevers, maar ook in vrijwel alle mariene havens, de Waddenzee of bij calamiteiten en afvalwaterlozingen. Ecofide is het enige adviesbureau in Nederland dat zich specifiek op dit werkveld richt én beschikt over een eigen ecotoxicologisch laboratorium. Of het nu gaat over bureaustudies, bioassays in het laboratorium, nieuwe monitoringtechnieken zoals ‘passive sampling’ of complexe veldstudies, Ecofide is u graag ter dienst voor de terrestrische, aquatische of mariene omgeving.
Integrale beleidsrapportages en -evaluaties
Helaas belanden diverse zorgvuldig verzamelde gegevens maar al te vaak in databestanden. Naast waardevol materiaal voor inhoudelijke vraagstukken (zie ook watersysteemanalyse en data-analyse) zijn ze ook een bron van informatie voor de beleidsmaker en de bestuurder: hebben onze inspanningen op het gebied van waterzuiveringen ook wat opgeleverd? Wat zijn de trends in waterkwaliteit en ecologie? Wat zijn de voornaamste aandachtspunten voor de toekomst?
Ecofide haalt graag het antwoord op deze vragen uit uw gegevens. Goede indicatoren zijn hierbij een voorwaarde : deze moeten in één oogopslag laten zien wat er aan de hand is en tegelijkertijd recht doen aan de werkelijkheid. Daarnaast betrekken we niet alleen de meetgegevens uit het water, maar maken we ook een analyse van de beleidsinspanningen: welke inrichtingsmaatregelen zijn waar uitgevoerd? Wat waren de ontwikkelingen in de zuiveringen? Wat zijn de ontwikkelingen in de emissies naar het watersysteem? Heeft de aanleg van Bergbezinkbassins effect op de waterkwaliteit en ecologie? Ecofide heeft de ervaring in huis die alle informatie graag voor u in deze beleidsmatige context plaatst.
Verontreinigde waterbodems en hun beoordeling conform de Waterwet
De Waterwet beschouwt de waterbodem als een integraal onderdeel van het watersysteem. Bescherming van de milieuhygiënische kwaliteit van de waterbodem, zoals dat onder de Wet Bodembescherming (Wbb) gebruikelijk was, is niet langer een op zichzelf staand doel. Uitgangspunt bij de Waterwet is dat het watersysteem moet voldoen aan de gestelde gebruiksfuncties en bijbehorende (water)kwaliteitsdoelen. Als hier niet aan wordt voldaan, kan volgens het toetsingskader van de Waterwet (Handreiking Beoordelen Waterbodems, Sedias) worden vastgesteld of de waterbodem hiervan (mede) de oorzaak kan zijn.
De specialisten van Ecofide hebben een jarenlange ervaring met verontreinigde waterbodems en risicobeoordelingen conform de Wbb. Vanuit deze expertise is Ecofide ook een actieve rol gaan spelen bij het ontwikkelen en uitproberen van de werkwijze, zoals die onder de Waterwet noodzakelijk is. Naast een wetenschappelijke inbreng in onderzoek, methodieken en beoordelingen, gaat het om projecten waar we samen met de waterbeheerders zorgen voor de implementatie en uitvoering van het nieuwe waterbodembeheer. Juist dit grensgebied tussen praktijk, onderzoek en beleidsontwikkeling is een van de speerpunten van Ecofide.
Effecten van 'nieuwe stoffen', hormonen, geneesmiddelen en hun normstelling
De bewustwording over de mogelijk nadelige effecten van -mengsels van- stoffen is de laatste jaren bij zowel producenten als de waterbeheerder toegenomen. Internationale regelgeving zoals Reach heeft daar zeker aan bijgedragen, maar evenzo geldt dit voor studies naar de aanwezigheid en effecten van dergelijke stoffen in het Nederlandse milieu. Een goed voorbeeld van dit laatste is het LOES-project, waar Jaap Postma en Rineke Keijzers, toentertijd nog werkzaam bij AquaSense, aan hebben bijgedragen.
Ook op dit gebied kan Ecofide u op meerdere manieren ondersteunen. Voor vergunningverleners kan Ecofide een ad hoc MTR-waarde afleiden, zodra er stoffen aanwezig zijn waar nog geen formele normstelling voor beschikbaar is. Bij calamiteiten kan ze dit snelle inzicht in de effecten van stoffen combineren met praktijk onderzoek naar de daadwerkelijke effecten. Hierbij heeft de zogenaamde mengseltoxiciteit, het effect van meerdere stoffen tegelijkertijd, bijzondere aandacht. In andere situaties gaat het juist om een studie van de wetenschappelijke literatuur om zo een overzicht te krijgen van bronnen, transportroutes, afbraak, bioaccumulatie en ecotoxiciteit. Ook systeemanalyse waar bronnen, concentraties, debieten en mogelijke effecten aan elkaar gekoppeld worden behoren tot de mogelijkheden.
Cursussen, training en workshops
Kennisoverdracht is essentieel voor de voortgang van de diverse projecten. Zoals het organiseren van een workshop om in bredere kring te discussiëren over de resultaten van ons onderzoek en eventuele vervolgstappen. Afhankelijk van het onderwerp is in andere gevallen juist een hands-on-training (al dan niet in ons eigen laboratorium) of een in-company training te verkiezen.
Een in-company training kan bijvoorbeeld voortkomen uit de vraag 'hoe een waterbeheerder moet omgaan met verontreinigde waterbodems binnen de Waterwet'. De Handreiking Beoordelen Waterbodems speelt hierin een belangrijke rol. Samen met Deltares heeft Ecofide daarom een cursus ontwikkeld, die indien gewenst kan worden aangevuld met een interne of individuele training. Ook hebben wij voor meerdere waterschappen in-company trainingen verzorgd over het toetsen en beoordelen binnen de KRW, alsmede over statistische trendanalyses.
Hydrobiologische monitoring, veldwerk en laboratorium onderzoek
Binnen Ecofide bestaat een brede expertise met allerhande veldwerk, laboratorium onderzoek en hydrobiologische monitoring. U kunt ons benaderen voor routinematige analyses, die wij deels zelf en deels in samenwerking met collega laboratoria uitvoeren. Hierbij kunt u bijvoorbeeld denken aan macrofauna-inventarisaties, monstername van oppervlaktewater, acute en chronische bioassays of de fosfaat-nalevering uit waterbodems. Een kostenefficiënte en kwaliteitsvolle uitvoering staat voorop. Onze meerwaarde komt echter vooral naar voren bij het opzetten, uitvoeren en interpreteren van meer specifiek gerichte onderzoeksvragen, zoals het beoordelen van de effectiviteit van akkerranden of het effect van een afvalwaterlozing op de aquatische ecosysteem. Voor meer informatie verwijzen wij u naar ons laboratorium.